De marathonafstand

De Legende van Philippides: De Oorsprong van de Marathon

Voordat het een legendarisch evenement werd, is de marathon in de eerste plaats een verhaal. Een oud verhaal dat ruikt naar stof van het slagveld en het zweet van een man die rent om zijn volk te redden.

In 490 v.Chr. stonden de Grieken tegenover de Perzen in een beslissende slag bij Marathon, een klein dorpje ongeveer veertig kilometer van Athene. Hoewel ze ver in de minderheid waren, wonnen de Atheners de overwinning. Dan, volgens de meest bekende legende, sturen de militaire leiders een soldaat-boodschapper om naar Athene te rennen om het nieuws te brengen. Zijn naam zou Philippides zijn (of misschien Thersippus of Eucle, afhankelijk van de versie). Maar ongeacht zijn naam: wat onthouden wordt, is zijn prestatie.

Deze langeafstandsloper is een van de hemerodromoi, boodschappers van het oude Griekenland die dankzij hun fysieke conditie en uithoudingsvermogen zeer lange afstanden konden afleggen. Volgens populaire verhalen rende hij non-stop de 35 tot 40 kilometer tussen Marathon en Athene. Buiten adem bereikte hij de Agora, riep “Nikomen!” (“We hebben gewonnen!”), en viel toen in elkaar, overweldigd door de inspanning. Een scenario waardig de grootste films 🎞️, die eeuwen overspant, patriotisme, ultieme inspanning en opoffering vermengt.

Maar hier is het ding: dit mooie verhaal, hoe romantisch het ook mag zijn, past niet helemaal bij historische bronnen. Herodotus, een van de weinige Griekse historici 🇬🇷 en indirect getuige van die tijd, noemt nooit een Marathon-Athene loop in zijn manuscripten. In zijn geschriften noemt hij een andere prestatie - nog indrukwekkender: Philippides werd van Athene naar Sparta gestuurd, een afstand van 246 kilometer, om hulp te vragen tegen de Perzen. Hij rende die afstand in slechts 36 uur. De Spartanen, vertraagd door religieuze rituelen en een niet-gunstige maankalender, beloofden hun steun... maar niet voor zes dagen. De boodschapper keerde meteen terug om Athene te waarschuwen 📨.

Dankzij hem wisten de Atheense militaire leiders dat ze niet op tijd op Sparta konden rekenen. Miltiades, de Griekse generaal, wijzigde de strategie 🎯. Hij besloot snel toe te slaan, waardoor hij de vijandelijke troepen verraste. En het werkte: ondanks dat ze in de minderheid waren, verpletterden de Atheners de Perzen door ze bij verrassing aan te vallen ⚡.

Zonder Philippides zou deze overwinning misschien niet mogelijk zijn geweest. Hij kondigde de overwinning misschien niet aan; maar hij maakte het mogelijk. En dat is wat zijn prestatie nog bewonderenswaardiger maakt. Voor velen is historische nauwkeurigheid niet het belangrijkst: een symbool werd geboren. Het symbool van de bovenmenselijke prestatie. Door zijn boodschap te brengen ten koste van zijn leven, belichaamt deze Griekse boodschapper buitengewone veerkracht. Onbewust zou hij twee millennia later miljoenen lopers inspireren. 

De Olympische Spelen van 1896 in Athene: De Geboorte van de Marathon

Pas aan het einde van de 19e eeuw nam deze legende tastbare vorm aan in de moderne sport. Griekenland 🇬🇷 organiseerde al jaren zijn eigen Olympische Spelen, maar Pierre de Coubertin wilde ze officieel maken als een belangrijke competitie tussen naties 🌎. In 1896 werden de eerste moderne Olympische Spelen gehouden in Athene. Als symbool wilde hij deze competitie verankeren in het erfgoed van het oude Griekenland. En wat is een beter eerbetoon dan een evenement te creëren geïnspireerd door de reis van Philippides? Het idee, voorgesteld door de Franse taalkundige Michel Bréal 🇫🇷, viel in de smaak bij de organisatoren. 

Het organiserende comité stelde toen een race voor tussen Marathon en het Panatheense Stadion in Athene: ongeveer 40 kilometer. Op de dag van het evenement gingen zeventien lopers van start. Onder hen, een herder genaamd Spyridon Louis, op het laatste moment geselecteerd door het Griekse leger. Gedragen door volksenthousiasme, wint hij de race in 2u58'50. De menigte barstte los in vreugde. De marathon was geboren, in een mix van mythe, zweet, en patriottisme.

Maar op dat moment was de exacte afstand nog niet vastgesteld. Op 19 juli 1986, slechts enkele weken na de Olympische Spelen in Athene, werd de eerste editie van de Parijse Marathon geboren. Startend vanaf Porte Maillot en eindigend in de stad Conflans-Saint-Honorine, werd de afstand vastgesteld op 40 km. De “Course de Marathon”, zoals het destijds genoemd werd, was behoorlijk succesvol met 191 lopers en de overwinning van de Engelsman Leonard Hurst, die de finish haalde na 2u31'30 van inspanning.

Tijdens de Spelen van Parijs in 1900 renden de marathonlopers 40.260 km. In 1904 in St. Louis 🇺🇸, was de afstand 40 km. Waarom deze verschillen? Omdat de marathon aanvankelijk een geografische logica volgde: het verbinden van een symbolisch of praktisch punt A met een punt B, in plaats van een precies aantal te respecteren.

Andere races buiten de Olympische Spelen begonnen het idee van de marathon over te nemen zonder zich aan een strikte afstand te houden. In Boston 🍀, al in 1897, werd een marathon gelanceerd ter ere van de Atheense editie: lopers legden 24,5 mijlen (iets meer dan 39 km) af. Op de vooravond van een nieuwe eeuw fascineerde de discipline al op internationaal niveau. Het werd gezien als een erfenis van een glorieuze tijd, de romantiek van een solitaire prestatie, en het potentieel voor een buitengewone sportieve uitdaging.

Londen 1908: Een Koninklijke Gril Bepaalt het Lot van de Marathon 

Het is tijdens de Olympische Spelen in Londen 1908 🇬🇧 dat de marathon de legende betreedt... en bijnavaststelt in zijn huidige versie. Aanvankelijk planden de organisatoren een race van 26 mijl (41.843 km) van Windsor Castle (residentie van de Britse koninklijke familie) naar White City Stadium 🏟️, alles in een lineaire en symbolische baan.

Maar hier is de wending: de koninklijke familie wilde dat de race zou beginnen voor de ramen 🪟 van de kinderkamer in Windsor Castle - zodat de kinderen de start konden zien. Het resultaat? Er werden een paar meter aan de baan toegevoegd. Bij de finish werd de baan ook iets aangepast zodat de lopers de finishlijn voor de koninklijke tribune in het stadion konden passeren. Eindresultaat: precies 42.195 km. Een afstand bepaald door koninklijke in plaats van sportieve overwegingen.

Maar deze editie is niet alleen memorabel vanwege de afstand. De dramatische marathonfinish speelt een grote rol. Na enkele uren racen in verzengende zomerse hitte 🥵, kwam de Italiaanse loper Dorando Pietri 🇮🇹 als leider het stadion binnen. Maar op slechts 200 meter van de finish viel hij in elkaar. Hij bereikte de marathonmuur op het slechtst mogelijke moment. Voor een dolgedraaide menigte van 90.000, gefascineerd en verbaasd, viel hij, stond op en viel weer. Totaal uitgeput, werd hij geholpen door functionarissen en bereikte uiteindelijk de lijn met een tijd van 2u55'18. Maar na een protest van de Verenigde Staten 🇺🇸 werd hij uiteindelijk gediskwalificeerd, waardoor de overwinning ging naar de Amerikaan Johnny Hayes, die 34 seconden later arriveerde. Het beeld van Pietri, verbijsterd, ondersteund door rechters, toegejuicht door de menigte, ging de wereld over. Het evenement fascineerde. De afstand werd iconisch.

Dorando Pietri tijdens de Marathon van Londen 1908

Maar de 42.195 km zou niet meteen worden geadopteerd in daaropvolgende edities. In 1912, in Stockholm, was de marathon 40.2 km. In 1920 in Antwerpen, was het 42.75 km. Het idee van een enkele afstand kreeg evenwel steeds meer aanhang: organisatoren, atleten en federaties begonnen te pleiten voor standaardisatie.

1921: De 42.195 km Afstand Wordt Officieel

In 1921 kreeg de marathonafstand een definitieve vorm. De pas opgerichte International Amateur Athletic Federation (IAAF, nu bekend als World Athletics) besloot de regelgeving te unificeren: de officiële marathonafstand zou voortaan 42.195 km zijn. Dezelfde als die in Londen in 1908. Waarom die? Omdat die indruk had achtergelaten. Omdat die iconisch was geworden.

Er waren inderdaad debatten. Sommigen pleitten voor een terugkeer naar de oorsprong: een afstand dichter bij de marathon van Athene in 1896. Anderen wilden het afronden naar precies 42 km. Maar de invloed van Londen en het prestige van de Olympische Spelen hadden de marathon met betekenis gestempeld. De IAAF besloot: 42.195 km werd de standaard. En deze standaard zou niet langer veranderen.

Sindsdien volgt elke geautoriseerde marathon deze regel. Om prestaties vergelijkbaar te maken. Voor records om geldig te zijn. Zodat van het ene continent naar het andere, een marathon een ware marathon is - niet meer, niet minder.

Tegenwoordig moeten officiële banen worden gemeten volgens zeer strikte protocollen, gevalideerd door World Athletics. Een bijna verwaarloosbare foutmarge, gecontroleerd met gekalibreerde fietsen en een enkel toegestaan meetinstrument, de Jones Counter. Deze verificaties zijn cruciaal, vooral voor de ratificatie van wereldrecords. Een te korte of slecht gemeten baan, en alle prestaties van de atleten worden ongeldig verklaard.

Een Afstand Die Een Mythe Wordt... en Een Veld van Prestaties

42.195 km. Een afstand vastgesteld door geschiedenis, koninklijkheid 👑... en een beetje toeval 🎲. Maar vandaag is het in steen gebeiteld. Het is een universeel en gepassioneerd symbool geworden, erkend door alle federaties, en goed ingeburgerd in de geesten van lopers.

Dit getal roept veel meer op dan alleen een afstand: het draagt binnenin eeuwen van geschiedenis, legende en prestatie. Van de Griekse mythe tot de creatie van de Olympische Spelen, het symboliseert een tijdloze passie voor sport en viert de veerkracht van de menselijke geest. Vandaag de dag belichaamt het met name de buitengewone prestaties van atleten zoals de overleden Kelvin Kiptum, Eliud Kipchoge, of Ruth Chepngetich, die voortdurend de grenzen van het mogelijke verleggen op dit koningsnummer, zo veeleisend en fascinerend.